Người cuối cùng của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân về đất Mẹ

Ông được coi là nhân chứng cuối cùng của Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam) thành lập ngày 22/12/1944.

Đại tá Hoàng Long Xuyên, tên khai sinh là Hoàng Văn Tứ (SN 1917) tại xã Nam Tuấn, huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng. Năm 17 tuổi, ông đi theo cách mạng và năm 24 tuổi thì được tổ chức cử sang Trung Quốc học quân sự tại phân hiệu trường quân sự Hoàng Phố.

Đầu tháng 11/1944, đoàn thanh niên học quân sự rời Trung Quốc trở về Tổ quốc. Hoàng Long Xuyên cùng với một số đồng chí bị lạc trong rừng nên ngày 24/12/1944 mới về đến nơi.

Lúc này, Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân đã ra đời được hai ngày. Tuy vậy, ông vẫn được coi là một trong những nhân sự đầu tiên của lực lượng vũ trang nước nhà.

Đến tháng 8/1945, trên cương vị Phân đội trưởng, Hoàng Long Xuyên đã chỉ huy đơn vị cùng với quần chúng cách mạng nổi dậy, tiến công quân Nhật, làm chủ các vùng Ôn Châu, Hữu Lũng, Thất Khê, Thoát Lãng, Na Sầm... của Lạng Sơn.

Sau khi toàn quốc kháng chiến, Hoàng Long Xuyên được bổ nhiệm làm Trung đoàn phó, rồi Trung đoàn trưởng Trung đoàn 28 và tham gia rất nhiều chiến dịch quan trọng.

Những năm sau, ông được bổ nhiệm giữ chức Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Lạng Sơn... Năm 1962, ông được phân công về công tác tại Công an vũ trang Việt Bắc, sau đó làm Giám đốc Công an Liên khu Việt Bắc. Năm 1986, Đại tá Hoàng Long Xuyên nghỉ hưu với cương vị Thủ trưởng cơ quan Điều tra hình sự, Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng.

Đại tá Hoàng Long Xuyên đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều huân huy chương cao quý và Huy hiệu 75 năm tuổi Đảng.

Lễ truy điệu Đại tá Hoàng Long Xuyên diễn ra tại gia đình vào sáng ngày 29/8/2023 (tức 14-7 năm Quý Mão); lễ an táng diễn ra cùng ngày tại Nghĩa trang nhân dân tổ dân phố An Thái, thị trấn Hóa Thượng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.