Đề xuất người đóng bảo hiểm xã hội từ năm 2025 không được rút một lần

Dự thảo Luật BHXHsửa đổi trình Quốc hội đưa ra phương án để hạn chế rút BHXH một lần, theo đó bổ sung tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn, khuyến khích người lao động (NLĐ) bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần. Đồng thời, có quy định người đóng BHXH từ năm 2025 không được rút một lần.

Tờ trình nêu ra hai phương án quy định điều kiện hưởng BHXH một lần.

Phương án 1 quy định việc hưởng BHXH một lần đối với hai nhóm NLĐ khác nhau.

Nhóm 1 là những NLĐ đã tham gia BHXH trước khi Luật BHXH sửa đổi lần này có hiệu lực, sau 12 tháng nghỉ việc, có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần.

Nhưng sự khác biệt lần này là, nếu NLĐ lựa chọn bảo lưu, không nhận tiền "một cục" thì sẽ được hưởng các quyền lợi bổ sung. Trường hợp NLĐ đã lựa chọn rút khỏi hệ thống thì không được nhận các quyền lợi bổ sung nêu trên.

Với nhóm 2, NLĐ bắt đầu tham gia BHXH từ thời điểm luật này có hiệu lực trở đi (dự kiến 1/7/2025) không được nhận BHXH một lần (trừ các trường hợp: đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định tại Điều 60 Luật BHXH hiện hành).

Đề xuất này hướng tới mục đích hạn chế dần tình trạng hưởng BHXH một lần của thời gian qua. Theo dữ liệu thống kê thời gian qua thì tới đây, trong những năm đầu áp dụng quy định này, số người rút bảo hiểm một lần không giảm nhiều.

Nhưng càng những năm sau, mức độ kéo giảm càng nhiều và từ năm thứ 5 trở đi, số người rút bảo hiểm một lần sẽ giảm nhanh, có thể giảm quá nửa so với giai đoạn vừa qua. Mục tiêu tiến tới của quy định là tiếp cận thông lệ quốc tế (không cho rút BHXH một lần).

Từ đó, giúp NLĐ được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, góp phần ổn định cuộc sống khi về già.

Theo phân tích, trong ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì, gia tăng đối tượng tham gia BHXH so với phương án 2 nhưng trong dài hạn thì phương án này tối ưu hơn.

Đánh giá tác động của chính sách, Chính phủ cho rằng, do quy định này không ảnh hưởng tới những NLĐ đang tham gia BHXH nên cơ bản sẽ ít khả năng gặp phản ứng của NLĐ hơn.

Do chỉ áp dụng đối với NLĐ bắt đầu tham gia BHXH từ ngày luật này có hiệu lực nên hơn 17,5 triệu NLĐ đang tham gia BHXH vẫn có quyền lựa chọn hưởng BHXH một lần.

Do vậy, số người hưởng BHXH một lần không giảm nhiều, đặc biệt trong những năm đầu sau khi Luật mới có hiệu lực; đồng thời tạo sự so sánh giữa những NLĐ tham gia trước và sau khi luật này có hiệu lực trong việc hưởng BHXH một lần.

Phương án 2 quy định: "Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà NLĐ có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để NLĐ tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH".

Phương án này hài hòa quyền lợi NLĐ và chính sách an sinh xã hội lâu dài. Mặc dù, số lượt người hưởng BHXH một lần có thể không giảm nhiều so với hiện hành nhưng khi NLĐ hưởng BHXH một lần thì NLĐ cũng không hoàn toàn ra khỏi hệ thống do vẫn bảo lưu một phần thời gian đóng còn lại (không ảnh hưởng tới số người tham gia).

NLĐ khi tiếp tục tham gia sẽ được cộng nối thời gian đóng để hưởng chế độ BHXH với quyền lợi hưởng cao hơn. Bên cạnh đó, NLĐ có động lực hơn để tiếp tục tham gia, tích lũy quá trình đóng để đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Ngoài ra, NLĐ có nhiều cơ hội hơn để đủ điều kiện hưởng lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu.

Đây là phương án vừa đáp ứng được nhu cầu nhận BHXH một lần của NLĐ trong thời điểm hiện tại, song cũng đáp ứng được yêu cầu bảo đảm sự ổn định của hệ thống và quyền lợi của NLĐ trong dài hạn.

Sau 7 năm thực hiện Luật BHXH năm 2014, trong 4,5 triệu lượt người hưởng BHXH một lần, có gần 1,3 triệu lượt người lại tiếp tục tham gia BHXH. Số này chiếm gần 28% tổng số lượt người nhận BHXH một lần giai đoạn 2016-2022.

Dự thảo Luật BHXH sửa dự kiến trình Quốc hội thảo luận tại kỳ họp Quốc hội tháng 10/2023, thông qua tại kỳ họp tháng 5/2024 và có hiệu lực từ năm 2025.