Dư thừa gạo, cú đòn giáng vào nguồn thu xuất khẩu của nhiều nước châu Á

Thái Lan đứng đầu danh sách các quốc gia đang đối mặt với tình trạng dư thừa bất ngờ với mùa màng bội thu do thời tiết thuận lợi. Các quốc gia trong khu vực châu Á hiện đang trong một cuộc chiến giá gạo khốc liệt nhằm tìm kiếm khách mua cho lượng lúa gạo tồn kho khổng lồ của mình. 

Theo ông Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, một vụ mùa tốt ở một số quốc gia cho phép các nhà xuất khẩu gạo chủ chốt, đặc biệt là Ấn Độ và Pakistan, cạnh tranh bằng cách chào bán với giá thấp hơn. Giá gạo, lương thực chính ở châu Á không giống như giá của các mặt hàng lương thực thiết yếu khác. 

Hiện, gạo 5% tấm của Thái Lan đang giao dịch ở mức 420 USD/tấn, giảm vài phần trăm so với mức hồi đầu năm và mức sau khi cuộc xung đột Ukraine nổ ra hồi cuối tháng 2. Cạnh tranh gay gắt về giá đồng nghĩa với việc bên mua có thể mua được hàng với giá thấp hơn. 

Cả giá lúa mì và ngô đều tăng hơn 40% do xuất khẩu ngũ cốc từ các cảng của Ukraine bị chặn và Ấn Độ cấm xuất khẩu lúa mì để ưu tiên nội địa trong bối cảnh thời tiết nắng nóng làm gián đoạn hoạt động sản xuất của nước này. Các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt các ngăn chặn xuất khẩu này, cùng với việc mùa màng bội thu ở những nơi khác, đã khiến giá cả hạ nhiệt trong những tuần gần đây, nhưng giá lúa mì vẫn tăng 15% so với một năm trước.

Ngược lại với lệnh cấm xuất khẩu lúa mì, Ấn Độ đang cố gắng xuất khẩu gạo nhiều hơn. Quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới này đã bán trung bình 22 triệu tấn gạo mỗi năm trong vài năm qua, chiếm 50% toàn cầu.

Theo giới thương nhân, Ấn Độ đang chào giá thấp tới 343 USD/tấn, thấp hơn nhiều so với mức 388 USD của Pakistan và 418 USD của Việt Nam. Thái Lan chào giá 420 USD do chi phí sản xuất cao hơn. 

Ông Charoen cho rằng cuộc cạnh tranh giá vô cùng khốc liệt khi giá gạo Thái Lan cao hơn của Ấn Độ và các đối thủ khác khoảng 80 USD/tấn. Điều này khiến các nhà xuất khẩu Thái Lan khó cạnh tranh với đối thủ ở những nước khác. 

Ông cũng dự báo thời gian tới giá gạo thế giới sẽ tiếp tục chịu áp lực. Thái Lan sẽ thu hoạch vụ mùa chính vào tháng 10 tới và dự kiến thu hoạch khoảng 24 triệu tấn thóc. Một nhà cung cấp gạo Thái Lan chia sẻ đây là một năm thảm họa vì họ không biết giá gạo sẽ giảm sâu đến mức nào, điều này buộc chính phủ Thái Lan sẽ phải ban hành các kế hoạch can thiệp giá nhằm hỗ trợ nông dân. 

Lượng gạo tồn kho hiện đã ở mức cao lịch sử vài năm, chiếm hơn 30% nhu cầu cả năm. Việc giá lúa mì và ngô hạ nhiệt vài tuần gần đây đã làm phai nhạt dần những nhận định rằng gạo có thể trở thành mặt hàng lương thực chủ lực thay thế điều có thể giúp làm giảm lượng gạo tồn kho.

Ông Akio Shibata, Chủ tịch Viện Nghiên cứu Tài nguyên Thiên nhiên ở Nhật Bản, cảnh báo châu Á khó có thể tiếp tục lạc quan về nguồn cung mặt hàng chủ lực của mình. Nếu giá phân bón tiếp tục tăng và nguồn cung bị gián đoạn, giá gạo có thể sẽ tăng theo giá lúa mì và ngô.  

Giá phân bón tăng đặc biệt ảnh hưởng cho những quốc gia như Thái Lan do sự phụ thuộc vào các loại thuốc trừ sâu và phân bón. Thái Lan nhập khẩu khoảng 4 triệu tấn phân bón mỗi năm, cách biệt so với các đối thủ trong khu vực như Việt Nam và Ấn Độ. 

Việt Nam đã dành nhiều năm để phát triển các giống lúa mới và kỹ thuật trồng lúa giúp cắt giảm chi phí sản xuất, trong khi Ấn Độ và Pakistan trồng lúa ở những khu vực rộng lớn nhằm tận dụng lợi thế về quy mô kinh tế và giá nhân công rẻ.

Do đó, năng suất lúa của Thái Lan vẫn ở mức thấp, ở mức 454 kg/1 rai (0,16 ha), thấp hơn nhiều so với mức 803 kg/1 rai của Việt Nam. Sự gián đoạn nguồn cung phân bón có thể làm giảm năng suất của trồng lúa Thái Lan.  

Hồi tháng 6, Chính phủ Thái Lan đã thông qua kế hoạch cho phép các nhà đầu tư Thái Lan và nước ngoài phát triển mỏ kali đầu tiên của nước này để sản xuất phân bón trong nước. Tuy nhiên, sẽ mất nhiều năm trước khi một mỏ thực sự đi vào hoạt động.