Món đặc sản “ngủ trên cây” miền biên viễn

Gà đen nổi tiếng thơm ngon, thịt chắc, ai đã ăn thử một lần sẽ nhớ mãi. Ngủ cành cây, uống sương muối, thường được người dân thả trên đất đá, vì thế gà đen Tủa Chùa vô cùng đặc biệt, không giống bất cứ nơi đâu. Gà đen tại đây là một giống gà đặc hữu, có mắt viền đen, da đen, vân thịt đen, xương cũng nhuốm đen, gà sở hữu bộ lông xước toàn thân phủ một lớp phần lông nhỏ mềm như lông thú.

Ông Hạng A Sử, thôn Tả Phìn (xã Tả Phìn) cho biết: “Gà đen tiếng người Mông gọi là Ka Đu. Ka Đu là thực phẩm giàu dinh dưỡng, rất có lợi cho sức khỏe, ngăn ngừa triệu chứng mất ngủ, nhức đầu, ù tai... Vì thế mà người Mông coi gà đen là một tài sản quý. Dù cuộc sống khó khăn, trải qua bao năm tháng du canh du cư nhưng chúng tôi vẫn gìn giữ và bảo tồn giống gà đặc sắc riêng của dân tộc mình”.

Nói về chất lượng thịt gà đen Tủa Chùa khó có loại gia cầm nào so sánh nổi, chúng có hàm lượng dinh dưỡng cao, thường được nấu cháo cho trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai hoặc mới sinh. Xương thì đem ngâm rượu hay nấu cao cho người già, người đau ốm uống bồi bổ. Ngoài ra, trong các mâm cỗ đều phải có thịt gà đen, bởi theo họ như vậy mới quý, mới được coi là chủ nhà hiếu khách.

Gà ở đây được nuôi bằng thóc, ngô và ngủ trên cây. Nuôi cả năm trời mới nặng khoảng 2kg nên thịt ngon hơn nhiều so với những loại gà nuôi theo hình thức công nghiệp. Vì thế mà người dân nơi đây đi đâu cũng nhớ vị gà xương đen quê nhà.

Ngoài những điều đặc biệt về hình dáng và tập tính, gà đen sở hữu sức đề kháng tốt, vào mùa đông nhiệt độ xuống tới 4-5 độ C nhưng gà vẫn sinh trưởng, phát triển bình thường. Theo thói quen bao đời, người Mông không làm chuồng, mà gà sẽ ngủ trên cành cây bất kể trời mưa gió, giá rét và chỉ ăn ngô, thóc... Chính vì sức chống chịu giữa thiên nhiên khắc nghiệt mà gà đen Tủa Chùa qua nhiều năm đã có được giống gen rất tốt.

Giờ đây gà đen Tủa Chùa đã được lai và nhân giống, song Tủa Chùa vẫn là cái nôi của giống gà đen và chúng trở thành đặc sản của vùng đất này. Nhiều thương lái đã đến đây để mua được gà ngon, gửi bán cho nhiều tỉnh khác trong cả nước. Đặc biệt, cứ mỗi dịp gần tết Nguyên đán, tư thương săn lùng mua loại gà đen này càng nhiều nhưng không vì thế mà bị ép giá. Hiện tại, trung bình người dân đang bán với giá khoảng 180.000 đồng/kg.

Trên cao nguyên đá Tủa Chùa, nhà nào cũng nuôi vài chục con đến vài trăm con. Những ngày gần Tết, người dân sẽ giữ lại vài con để gia đình ăn Tết, chọn những con gà trống to, đẹp làm giống và chục con gà mái để nhân giống năm sau, còn lại họ bán lấy tiền sắm Tết. Cũng vì thế, nhiều hộ dân sau khi thấy được lợi nhuận từ gà đen mang lại đã làm trang trại, đầu tư chăn nuôi gà đen để phát triển kinh tế và vừa gìn giữ giống gà đặc sản của địa phương.