Coronavirus là gì?

Coronavirus là loại virus thường gây ảnh hưởng đến đường hô hấp của động vật có vú, bao gồm cả con người. Chúng có liên quan đến cảm lạnh thông thường, viêm phổi và hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) và cũng có thể ảnh hưởng đến ruột.

Coronavirus được phân lập lần đầu tiên vào năm 1937 từ một loại virus truyền nhiễm ở những loài chim có khả năng tàn phá nghiêm trọng đàn gia cầm.

Coronavirus là nguyên nhân gây nên của 15-30% cảm lạnh thông thường. Trong 70 năm qua, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng coronavirus có thể lây nhiễm cho chuột, chó, mèo, gà, ngựa, lợn và gia súc.

Bài viết sau đây sẽ tập trung vào các loại coronavirus ảnh hưởng đến sức khỏe con người, triệu chứng, đường lây truyền và hai bệnh đặc biệt nguy hiểm có thể do coronavirus gây ra: SARS và MERS.

Coronavirus là gì?

Các coronavirus ở người (Human coronaviruses - HCoV) lần đầu tiên được xác định vào những năm 1960 trong mũi của bệnh nhân bị cảm lạnh thông thường. Hai loại coronavirus ở người chịu trách nhiệm cho một tỷ lệ lớn các bệnh cảm lạnh thông thường là OC43 và 229E.

"Corona" trong tiếng Latin có nghĩa là "hào quang" hoặc "vương miện."

Ở người, nhiễm trùng thường xảy ra trong những tháng mùa đông cũng như đầu mùa xuân. Không có gì lạ khi một người bị bệnh cảm lạnh do coronavirus gây ra và sau đó bị lại sau khoảng bốn tháng. Nguyên nhân là do các kháng thể coronavirus không tồn tại trong một thời gian dài. Ngoài ra, các kháng thể cho một chủng coronavirus không thể chống lại các chủng coronavirus khác.

Triệu chứng

Các triệu chứng giống như cảm lạnh hoặc cúm thường xuất hiện từ hai đến bốn ngày sau khi nhiễm coronavirus và chúng thường nhẹ.

Các triệu chứng bao gồm:

- Hắt hơi
- Sổ mũi
- Mệt mỏi
- Ho
- Sốt (tương đối ít gặp)
- Đau họng
- Khởi phát hen suyễn trầm trọng
- Các coronavirus ở người không được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm một cách dễ dàng như rhovirus - một loại virus khác gây cảm lạnh thông thường. Điều này khiến cho việc đánh giá tác động của coronavirus đối với nền kinh tế quốc gia và sức khỏe cộng đồng trở nên khó khăn.

Hiện chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu ngoại trừ dự phòng lây nhiễm và sử dụng thuốc không kê đơn (OTC) để điều trị các triệu chứng:

- Nghỉ ngơi và tránh làm việc quá sức.
- Uống đủ nước.
- Không hút thuốc và hạn chế đến khu vực hút thuốc.
- Sử dụng acetaminophen, ibuprofen hoặc naproxen để giảm đau và hạ sốt.
Bác sĩ chẩn đoán bệnh bằng cách thăm khám lâm sàng và lấy mẫu dịch nhày hô hấp hoặc máu để làm xét nghiệm.

Các chủng khác nhau

Mỗi chủng coronavirus có mức độ nghiêm trọng và mức độ lây lan khác nhau. Hiện tại có bảy chủng coronavirus được công nhận có thể lây nhiễm sang người.

Các chủng phổ biến bao gồm:

29E (alpha coronavirus)
NL63 (alpha coronavirus)
OC43 (beta coronavirus)
HKU1 (beta coronavirus)
Các chủng hiếm gặp nguy hiểm hơn bao gồm MERS-CoV và SARS-CoV, gây ra Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS) và hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS).

Gần đây nhất, chủng thứ 7, novel Coronavirus 2019 (nCoV 2019) được phát hiện lần đầu tiên, gây nên dịch bệnh Viêm phổi cấp tịa thành phố Vũ Hán của Trung Quốc.

Đường lây truyền

Chưa có nhiều nghiên cứu về cách coronavirus lây truyền từ người sang người.

Tuy nhiên, người ta tin rằng các virus lan truyền thông qua dịch tiết từ hệ thống hô hấp.

Coronavirus có thể lây truyền theo những cách sau:

- Ho và hắt hơi mà không che miệng có thể phát tán các giọt nước bọt vào không khí làm lây lan virus.
- Chạm hoặc bắt tay với người mang virus có thể truyền virus từ người này sang người khác.
- Tiếp xúc với một bề mặt hoặc đồ vật có virus và sau đó chạm tay vào mũi, mắt hoặc miệng của bạn.
- Trong những trường hợp hiếm gặp, coronavirus có thể lây truyền khi tiếp xúc với phân.

Ở Hoa Kỳ, bệnh do coranavirus kéo trong cả năm nhưng tỉ lệ mắc cao nhất bệnh vào mùa đông hoặc mùa thu. Hầu hết mọi người sẽ bị nhiễm ít nhất một loại coronavirus trong đời. Trẻ em và những người trẻ tuổi có khả năng nhiễm coronavirus nhiều nhất và một người có thể bị nhiễm nhiều lần.

Người ta cho rằng khả năng đột biến của coronavirus là nguyên nhân làm cho nó rất dễ lây lan và bùng phát,

Để hạn chế lây truyền, hãy nghỉ ngơi ở nhà khi có các triệu chứng và tránh tiếp xúc với người khác. Che miệng và mũi bằng khăn trong khi ho hoặc hắt hơi, vứt bỏ bất kỳ khăn giấy đã sử dụng đúng nới qui định và giữ vệ sinh xung quanh nhà.

Riêng novel Coronavirua 2019 (nCoV 2019) gây nên dịch bệnh Viêm phổi cấp tịa thành phố Vũ Hán của Trung Quốc vẫn chưa xác định được nguồn lây và đường lây.

SARS

Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) là một bệnh truyền nhiễm do coronavirus SARS-CoV gây ra. Nó thường dẫn đến một tình trạng viêm phổi đe dọa tính mạng.

Virus bắt đầu hành hoành ở tỉnh Quảng Đông ở miền nam Trung Quốc vào tháng 11/2002. Sau đó, nó nhanh chóng lan rộng khắp thế giới, lây nhiễm cho người dân ở 37 quốc gia.

SARS-CoV có thể ảnh hưởng cả đường hô hấp trên và dưới, nó cũng có thể gây viêm dạ dày ruột.

Các triệu chứng của SARS phát triển trong suốt một tuần và bắt đầu bằng triệu chứng sốt. Trong giai đoạn sớm, các triệu chứng phát triển giống như cúm, bao gồm:

Ho khan
Ớn lạnh
Tiêu chảy
Khó thở
Nhức mỏi
Viêm phổi có thể phát triển sau đó. Ở giai đoạn muộn, SARS gây ra tổn thương phổi, tim hoặc gan.

Khi dịch bệnh bùng nổ đã có 8.098 trường hợp SARS được ghi nhận với 774 ca tử vong (9,6%). Biến chứng thường xảy ra ở người lớn tuổi và một nửa số người nhiễm bệnh trên 65 tuổi đã không qua khỏi. Dịch bệnh cuối cùng đã được kiểm soát vào tháng 7/2003.

MERS

MERS do coronavirus MERS-CoV gây ra, lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 2012. Căn bệnh hô hấp nghiêm trọng này lần đầu tiên xuất hiện ở Ả Rập Saudi và kể từ đó đã lan sang các nước khác. Ổ dịch lớn nhất bên ngoài Bán đảo Ả Rập xảy ra ở Hàn Quốc vào năm 2015.

Các triệu chứng bao gồm sốt, khó thở và ho. Bệnh lây lan qua tiếp xúc gần gũi với những người đã bị nhiễm bệnh. Tuy nhiên, tất cả các trường hợp MERS có mối liên quan với các cá nhân đã trở về từ du lịch đến Bán đảo Ả Rập.

MERS gây tử vong ở 30-40% trên tổng số những người mắc phải.

Novel Coronavirua 2019 (nCoV 2019) được phát hiện lần đầu tiên, gây nên dịch bệnh Viêm phổi cấp tịa thành phố Vũ Hán của Trung Quốc và các thông tin chi tiết sẽ được cập nhật.

Bệnh nhân bị nhiễm virus lạ được điều trị như thế nào?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, hiện tại không có phương pháp điều trị cụ thể đối với các bệnh do coronavirus mới gây ra. Tuy nhiên, nhiều triệu chứng có thể được kiểm soát, vì vậy bệnh nhân cần được điều trị theo tình hình lâm sàng.

Virus rất nhạy cảm với nhiệt. Việc phun 75% cồn, chất khử trùng có chứa clo, chất khử trùng hydroperoxide, chloroform và các dung môi lipid khác trong 30 phút ở 56 độ C, có thể vô hiệu hóa virus.

Trong những ngày qua, các kệ hàng bán khẩu trang y tế ở Trung Quốc luôn cháy hàng.

Thuốc kháng sinh và các loại thuốc có hữu ích không?

Bác sĩ Tao Lina, một bác sĩ phụ trách Trung tâm kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Thượng Hải cho rằng các loại kháng sinh và thuốc hiện có chỉ có tác dụng rất ít, thậm chí không mang lại tác dụng.

Nhân viên y tế tiếp xúc nhiều với bệnh nhân hơn người bình thường, nên họ có nguy cơ mắc phải coronavirus lạ rất cao. WHO khuyến cáo nhân viên y tế tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát nhiễm trùng thích hợp.

Virus sẽ phát triển mạnh hơn trong thời gian tới?

Loại virus lạ đang trong dịch, nên chúng ta không thể biết liệu virus sẽ còn biến đổi nữa hay không trong quá trình truyền, tỷ lệ tử vong do virus lạ có tăng nữa hay không.

Làm thế nào để bảo vệ chính mình?

Bác sĩ Sun Yanping cho rằng virus nên được ngăn chặn theo con đường lây truyền virus qua đường hô hấp bằng cách đeo khẩu trang đạt tiêu chuẩn, duy trì vệ sinh cơ thể và thói quen ăn uống an toàn và tránh tiếp xúc với bất kỳ ai có triệu chứng bệnh hô hấp như ho và hắt hơi liên tục. Nên kiểm tra nhiễm trùng nghi ngờ, chẩn đoán cần được xác nhận càng sớm càng tốt và cần phải theo dõi chặt chẽ về mặt y tế.

Mặt nạ phẫu thuật y tế có thể ngăn chặn 70% vi khuẩn. Mặt nạ N95 có thể ngăn chặn 95% vi khuẩn, có thể được sử dụng để bảo vệ chống lại các bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng.

Có vắc-xin chống lại virus lạ không?

Hiện tại chưa có vắc-xin cho loại virus lạ. Việc phát triển một loại vắc-xin mới có thể mất vài năm.

Cách phòng ngừa:

1. Rửa tay: Rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc nước rửa tay có cồn, đặc biệt là khi bạn ra ngoài. Rửa tay trước bữa ăn, sau khi đi vệ sinh và khi tay bẩn.

2. Đeo khẩu trang: Khi đi ra ngoài, đặc biệt là đến những nơi công cộng, siêu thị, trung tâm mua sắm, nhà ga và những nơi khác có đám đông dày đặc, cố gắng không đi và đeo mặt nạ cùng một lúc.

3. Chú ý đến an toàn thực phẩm: thịt và trứng cần được nấu chín kỹ trước khi ăn.

4. Tăng cường tập thể dục, nghỉ ngơi thường xuyên, không thức khuya, cải thiện khả năng miễn dịch.

5. Chế độ ăn uống cân bằng, ăn nhiều rau quả tươi.

Nói tóm lại, để phòng ngừa coronavirus mới, không có gì đặc biệt ngoài việc đeo khẩu trang, điều này cũng có tác dụng phòng ngừa các bệnh khác. Ngoài ra cần chú ý đến vệ sinh tay và vệ sinh thực phẩm, tránh nơi đông người.