Thống nhất lấy ý kiến nhân dân về toàn bộ dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)

Theo chương trình Phiên họp thứ 18, chiều ngày 13/12, tại Nhà Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc lấy ý kiến Nhân dân về dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Trình bày Tờ trình về việc lấy ý kiến Nhân dân đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). 

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, thực hiện Kế hoạch số 329/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về trình Quốc hội xem xét, thông qua dự án Luật Đất đai (sửa đổi), Chính phủ đã xây dựng dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Mục đích của việc tổ chức lấy kiến Nhân dân là nhằm phát huy quyền làm chủ, trí tuệ, tâm huyết của Nhân dân trong việc tham gia xây dựng Luật Đất đai (sửa đổi); tạo sự đồng thuận của Nhân dân, thể hiện ý chí, nguyện vọng của Nhân dân trong việc sửa đổi Luật Đất đai. Đồng thời, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với việc sửa đổi Luật Đất đai và tổ chức thi hành Luật…

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường nêu rõ, việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân là sự kiện chính trị, pháp lý quan trọng, phải được tiến hành rộng rãi, dân chủ, khoa học, nghiêm túc, thực chất, khách quan. Việc tổ chức lấy ý kiến với các hình thức thích hợp, tạo điều kiện thuận lợi để các tầng lớp Nhân dân ở trong nước và người Việt Nam định cư ở nước ngoài tham gia góp ý, hoàn thiện đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Nội dung lấy ý kiến Nhân dân phải toàn diện và có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào một số nội dung, chính sách lớn của dự án Luật, các vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân được dư luận quan tâm. Ý kiến đóng góp của Nhân dân phải được tổng hợp đầy đủ, chính xác, khách quan và được nghiên cứu, tiếp thu, giải trình nghiêm túc để hoàn thiện dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) và báo cáo Quốc hội…

Báo cáo một số ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội lấy ý kiến Nhân dân về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhận thấy, việc ban hành Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội lấy ý kiến Nhân dân về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) là cần thiết, bảo đảm phù hợp với yêu cầu tại Kế hoạch số 329; bảo đảm phát huy quyền làm chủ, huy động trí tuệ của Nhân dân trong việc góp ý vào nội dung dự thảo Luật, tạo sự đồng thuận, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện Luật Đất đai (sửa đổi). 

Luật Đất đai là một đạo luật khó, phức tạp, tác động tới hầu hết các ngành, lĩnh vực, chủ thể trong xã hội, do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, việc lấy ý kiến Nhân dân sẽ là cơ sở thực tiễn quan trọng để tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội cho ý kiến lần thứ hai tại kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023).

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, Hồ sơ dự thảo Nghị quyết  cơ bản đáp ứng yêu cầu đặt ra theo Kế hoạch số 329/KH-UBTVQH15. Tuy nhiên, việc gửi hồ sơ dự thảo Nghị quyết chưa bảo đảm tiến độ theo yêu cầu.

Về mục đích, yêu cầu của việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị bổ sung yêu cầu tiết kiệm, hiệu quả, tránh triển khai mang tính hình thức trong quá trình lấy ý kiến Nhân dân.

Liên quan đến đối tượng, nội dung và hình thức lấy ý kiến Nhân dân (Điều 4), Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị quy định đối tượng lấy ý kiến bao gồm “các tầng lớp Nhân dân ở trong nước và người Việt Nam định cư ở nước ngoài”. Tuy nhiên đề nghị cơ quan soạn thảo lưu ý, làm rõ việc lấy ý kiến người Việt Nam định cư ở nước ngoài trong quá trình hoàn thiện dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ.

Đồng thời, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị rà soát dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, phân công cụ thể trách nhiệm của các cơ quan đầu mối lấy ý kiến các nhóm đối tượng cụ thể theo ngành, lĩnh vực, địa bàn. 

Về nội dung lấy ý kiến, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đề nghị cân nhắc cung cấp các báo cáo có liên quan như: Báo cáo tổng kết thi hành Luật Đất đai năm 2013, Báo cáo đánh giá tác động chính sách của dự án Luật Đất đai (sửa đổi)… để Nhân dân có thêm cơ sở nghiên cứu, cho ý kiến về dự thảo Luật. 

Đồng thời, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, trên cơ sở ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại kỳ họp thứ 4, lựa chọn những vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau, làm rõ các loại ý kiến, ưu điểm, hạn chế của từng loại ý kiến, tạo cơ sở để Nhân dân xem xét, góp ý, trong đó quan tâm đến một số nội dung như sau: (1) Chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; (2) Căn cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; (3) Các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, trong đó có trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án đô thị, dự án nhà ở thương mại; (4) Nguyên tắc “đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ” khi bồi thường về đất trong trường hợp Nhà nước thu hồi đất…

Về hình thức lấy ý kiến Nhân dân, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị cân nhắc hình thức điều tra xã hội học về nội dung chính sách và tác động các chính sách trong dự thảo Luật do việc đánh giá tác động chính sách là một nhiệm vụ trong xây dựng hồ sơ dự án Luật, không nên gộp chung trong quá trình lấy ý kiến Nhân dân.

Đề cập về thời gian lấy ý kiến Nhân dân (Điều 5), hiện có 02 loại ý kiến khác nhau, 100% ý kiến Thường trực Ủy ban Kinh tế tán thành loại ý kiến thứ hai. Đề nghị kéo dài thời gian lấy ý kiến Nhân dân đến hết ngày 15/3/2023. Đồng thời đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức một phiên họp riêng về dự án Luật vào thời điểm sau ngày 20/4/2023.

Về trách nhiệm tổ chức lấy ý kiến Nhân dân (Điều 6), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cơ bản tán thành việc phân công trách nhiệm cho các cơ quan, tổ chức trong quá trình lấy ý kiến Nhân dân như dự thảo Nghị quyết đã đề cập. Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị không quy định trách nhiệm của Ủy ban Kinh tế tại Điều 6 dự thảo Nghị quyết do Ủy ban Kinh tế không chịu trách nhiệm này.

Về tổ chức thực hiện (Điều 7), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề nghị bổ sung các nội dung sau: Chính phủ xác định các vấn đề trọng tâm, ban hành kế hoạch và công bố dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) để lấy ý kiến Nhân dân tại Điều 7 dự thảo Nghị quyết; các cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 6 Nghị quyết này, căn cứ Nghị quyết này, kế hoạch của Chính phủ và tình hình cụ thể của cơ quan, tổ chức, triển khai lấy ý kiến Nhân dân, bảo đảm yêu cầu, tiến độ.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, việc xác định vấn đề trọng tâm, trọng điểm, đối tượng và cách thức tổ chức để bảo đảm lấy ý kiến Nhân dân thiết thực, hiệu quả, thực chất Xây dựng luật tuân thủ Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong đó có quy định về lấy ý kiến các đối tượng tác động. Thực tế có ít luật tổ chức lấy ý kiến nhân dân rộng rãi mà chỉ những dự án lớn như Hiến pháp, Bộ luật Dân sự, Luật Đất đai… Do đó cần làm rõ việc lấy ý kiến Nhân dân khác với việc lấy ý kiến đối tượng tác động theo quy trình trong Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật như thế nào.

Chủ tịch Quốc hội đặt vấn đề, tinh thần là “mọi quyết sách lấy người dân và doanh nghiệp là trung tâm” thì nội hàm “Nhân dân” trong lấy ý kiến Nhân dân được xác định như thế nào? là những ai? Có phải gồm người dân và doanh nghiệp….Đây là nội dung cần được làm rõ, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh. Vấn đề khác là cách thức lấy ý kiến như thế nào để hiệu quả, tránh hình thức. Nếu như chỉ đăng tải trên Cổng thông tin điện tử thì người dân liệu có thể thấy hết được vấn đề. Hay cần có báo cáo viên nêu những vấn đề vướng mắc, những tác động có thể có, cần có gợi ý cụ thể cho người dân nắm được.

Nhấn mạnh thực chất, thiết thực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, Chủ tịch Quốc hội gợi ý cần làm rõ xác định vấn đề trọng tâm, địa bàn trọng điểm, lĩnh vực trọng điểm, đối tượng tác động trực tiếp. Chủ tịch Quốc hội cũng đặt vấn đề trong quá trình lấy ý kiến này thì vai trò của cơ quan thẩm tra, cơ quan soạn thảo như thế nào? Vai trò của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội xác định như thế nào…

Chủ tịch Quốc hội lưu ý các cơ quan của Quốc hội không thể thụ động đợi báo cáo từ phía Chính phủ hay cơ quan chủ trì soạn thảo gửi về mà các cơ quan của Quốc hội cũng cần có sự chủ động tham gia cùng với đó phát huy vai trò giám sát. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, thời gian ngắn, cần nghiên cứu kế thừa kinh nghiệm hoạt động lập pháp trước đây, trong đó có việc lấy ý kiến Nhân dân để tổ chức hợp lý để tránh hình thức, phát huy vai trò các cơ quan, xác định rõ đầu mối tổng hợp, tiếp thu.

Phát biểu về nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu quan điểm, cách triển khai lấy ý kiến Nhân dân về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) theo Tờ trình vẫn được tiến hành theo cách cũ nên hình thức và tính khả thi sẽ không cao. Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị việc lấy ý kiến Nhân dân cần bảo đảm sự lãnh đạo các cấp ủy Đảng từ Trung ương đến cơ sở, sự chỉ đạo chặt chẽ của chính quyền các cấp, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhấn mạnh, việc lấy ý kiến cần đủ các nhóm đối tượng bao phủ hết các hộ gia đình, cá nhân; doanh nghiệp, tổ chức kinh tế; các chuyên gia, các nhà khoa học; các cơ quan nhà nước (Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan của Tòa án, Viện kiểm sát…). Cần đưa vào Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với từng nhóm đối tượng như thế nào, nội dung và hình thức, trách nhiệm hướng dẫn, tổ chức tổng hợp báo cáo, phản hồi ý kiến…

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng, Kế hoạch Chính phủ trình còn sơ sài, tất cả giao cho Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ không có được ý kiến từ nhiều kênh khác nhau; vai trò của Quốc hội, Tòa án, Viện Viện kiểm sát, nhất là xung quanh vai trò các cơ quan tư pháp trong giải quyết các tranh chấp, giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai chiếm 70%... Vì vậy, Kế hoạch của Chính phủ cần cụ thể thêm một bước về đối tượng, địa bàn, nội dung, hình thức, trách nhiệm tổ chức báo cáo, giao cho Chính phủ hướng dẫn, báo cáo mới bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, tránh hình thức.

Thay mặt cơ quan soạn thảo, đại diện Bộ Tài nguyên và Môi trường nêu rõ, những ý kiến phát biểu của các Uỷ viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, đặc biệt là phát biểu của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ rất xác đáng.

Cơ quan soạn thảo sẽ nghiêm túc tiếp thu tất cả các ý kiến cũng như ý kiến bằng văn bản của Uỷ ban Kinh tế để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết theo tinh thần Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định tại phiên họp. Qua đó cụ thể hoá bằng kế hoạch của Chính phủ để tổ chức thực hiện có hiệu quả đối với việc lấy ý kiến nhân dân về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) nhằm nâng cao chất lượng của Luật Đất đai (sửa đổi).

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu kết luận nội dung thảo luận. Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất mục đích, yêu cầu, đối tượng, nội dung, hình thức lấy ý kiến Nhân dân về dự án Luật Đất đai (sửa đổi) do Chính phủ trình.

Tuy nhiên, Chính phủ cần khẩn trương bổ sung nhiều nội dung Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã góp ý. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ xác định đây là nội dung công việc đặc biệt quan trọng, cần thực hiện thực chất, hiệu quả để phát huy quyền làm chủ, huy động trí tuệ của nhân dân, tạo sự đồng thuận, đảm bảo tính khả thi của Luật khi áp dụng. 

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Chủ tịch Quốc hội, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết với các nội dung: bổ sung yêu cầu đổi mới, tiết kiệm, hiệu quả, kịp thời, trung thực, đầy đủ, khách quan, công khai, minh bạch, tránh triển khai một cách hình thức, đảm bảo phát huy vai trò chỉ đạo, lãnh đạo của các tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và đoàn thể các tổ chức chính trị các cấp trong vấn đề tham gia hoàn thiện dự thảo Luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất lấy ý kiến nhân dân về toàn bộ dự thảo Luật và các vấn đề có liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp của nhân dân được dư luận xã hội quan tâm. Đề nghị Chính phủ rà soát các vấn đề trọng tâm lấy ý kiến nhân dân để tập trung vào những nội dung cần thiết, phù hợp. Cần lưu ý vấn đề phát huy vai trò các cơ quan của Quốc hội trong tham gia tổng hợp ý kiến xây dựng Luật; vai trò của báo chí, truyền thông trong việc đóng vai trò phản hồi thông tin, góp phần tổng hợp ý kiến.

Tại phiên họp, 100% các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội có mặt biểu quyết nhất trí thông qua các nội dung cơ bản của Nghị quyết. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ủy ban Kinh tế chủ trì, phối hợp với Ủy ban Pháp luật, Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Chủ tịch Quốc hội ký ban hành.