Trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi cháy chung cư

Theo Điều 584 Bộ luật Dân sự quy định về căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại thì người có trách nhiệm bồi thường là người có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác.

Căn cứ vào quy định này, có thể xác định căn cứ để xem xét trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là “Hành vi xâm phạm của người gây thiệt hại”. Theo đó, trách nhiệm bồi thường ngoài hợp đồng phát sinh khi có các điều kiện sau:

Thứ nhất, có thiệt hại xảy ra: Không phải vụ cháy chung cư, nhà cao tầng nào cũng xảy ra thiệt hại. Do đó, để xem xét trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì cơ quan chức năng khi tiến hành điều tra phải xem xét có thiệt hại thực tế xảy ra hay không? Thiệt hại là bao nhiêu và thiệt hại cho những ai? Điều này là hết sức quan trọng để tính giá trị bồi thường khi có yêu cầu.

Thứ hai, hành vi gây thiệt hại là hành vi trái pháp luật: Hành vi trái pháp luật trong các vụ cháy chung cư, nhà cao tầng chủ yếu là hành vi không đảm bảo điều kiện về phòng cháy chữa cháy của chủ chủ đầu tư, một số ít trường hợp là hành vi vi phạm của người dân.

Thứ ba, có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại xảy ra: Tức là, hành vi trái pháp luật của chủ đầu tư hoặc của người dân chính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thiệt hại xảy ra và ngược lại. Hành vi trái pháp luật sẽ là nguyên nhân của thiệt hại nếu giữa hành vi đó và thiệt hại có mối quan hệ tất yếu có tính quy luật chứ không phải là ngẫu nhiên.

Thứ tư, về lỗi: Trong một vụ hỏa hoạn, cá nhân, tổ chức nào có lỗi dẫn tới hỏa hoạn từ đó gây thiệt hại tới sức khỏe, tính mạng, tài sản của cư dân thì người đó có trách nhiệm phải bồi thường. Đó có thể là lỗi của chủ đầu tư, lỗi của người dân sinh sống tại khu chung cư đó hoặc lỗi của một chủ thể thứ 3 nào khác, đó cũng có thể là lỗi vô ý hay lỗi cố ý hoặc trường hợp hy hữu đó là cháy do thuộc trường hợp khách quan gây nên. Tùy từng trường hợp, những người có trách nhiệm bồi thường lại khác nhau.

Và để làm rõ điều này thì mỗi vụ cháy, cần phải có sự vào cuộc của các cơ quan chức năng nhằm điều tra làm rõ nguyên nhân dẫn tới vụ cháy. Kết luận của cơ quan chức năng về nguyên nhân xảy ra vụ cháy, cá nhân, tổ chức có lỗi gây ra vụ cháy là cơ sở để các cư dân đưa ra yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của mình.

* Nếu lỗi thuộc về chủ đầu tư

Đối với trường hợp lỗi gây thiệt hại hoàn toàn thuộc về chủ đầu tư, khi đó chủ đầu tư sẽ phải bồi thường toàn bộ những thiệt hại về mặt tài sản và những thiệt hại về sức khỏe, tính mạng nếu nạn nhân hoặc người nhà nạn nhân yêu cầu.

Một số trường hợp lỗi thuộc về chủ đầu tư như: chung cư bị cháy do chập điện, do chung cư thiết kế không hợp lý gây rò khí, do thi công, lắp đặt các thiết bị của chung cư không đúng quy trình, sử dụng các trang thiết bị nói chung và các thiết bị phòng cháy chữa cháy nói riêng không đúng tiêu chuẩn.

Không đảm bảo an toàn, thực hiện thi công xây dựng chung cư không theo bản thiết kế, không đảm bảo những lối thoát hiểm khi cần thiết, hệ thống báo cháy và chữa cháy không theo quy định của pháp luật, không đủ khả năng phòng cháy, chữa cháy...

Những nguyên nhân hỏa hoạn này do chủ đầu tư gây ra, theo các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự, bên nào có lỗi dù là vô ý hay cố ý thì đều phải bồi thường thiệt hại cho bên bị thiệt hại.

* Lỗi do cư dân sống tại chung cư hay người ngoài

Đối với trường hợp thiệt hại của hỏa hoạn gây ra là lỗi của cư dân sống tại chung cư hay của người ngoài. Họ đã có những tác động dù vô ý hay cố ý gây nên các vụ cháy ở chung cư như xe của họ bị nổ, bếp ga bị nổ, hút thuốc lá... Khi đó, lỗi ở đây thuộc về cả người có tác động đó và chủ đầu tư.

Tuy nhiên, đối với cá nhân gây ra lỗi hỏa hoạn, khi đã khởi nguồn đám cháy, còn đối với chủ đầu tư là lỗi khi đã không đảm bảo các biện pháp thông báo cũng như chữa cháy. Khi đó, lỗi của người gây cháy có thể là lỗi vô ý hoặc lỗi cố ý. Đối với trường hợp lỗi vô ý, người này có thể được giảm mức bồi thường theo quy định tại Khoản 2 điều 584 Bộ luật dân sự 2015.

Trên thực tế, việc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thường được thỏa thuận giữa bên gây thiệt hại và bên bị thiệt hại để có mức bồi thường phù hợp nhất. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, giữa hai bên không thể có tiếng nói chung, phổ biến nhất đó là cư dân yêu cầu mức bồi thường cao còn chủ đầu tư thì chỉ chấp nhận mức hỗ trợ cho người dân.

Việc tranh chấp mức bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng sẽ được Tòa án thụ lý và giải quyết khi có đơn khởi kiện của người bị thiệt hại. Khi khởi kiện tại Tòa án, người khởi kiện có trách nhiệm phải chứng minh các yếu tố làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng như đã nêu ở phần trên. Trong các vụ cháy nhà cao tầng, chung cư, yếu tố khó chứng minh nhất chính là thiệt hại thực tế xảy ra. Bởi lẽ, khi xảy ra cháy, toàn bộ các tài sản có giá trị cũng như các tài liệu chứng minh chủ sở hữu của các tài sản đều bị thiêu rụi nên khi khởi kiện tại Tòa án, người bị thiệt hại rất khó có thể chứng minh cho thiệt hại của mình. Vì vậy, ngay khi đám cháy được dập tắt, người bị thiệt hại cần hợp tác ngay với cơ quan chức năng để thống kê các thiệt hại đã xảy ra để có phương hướng yêu cầu phù hợp nhất.

Khi xảy ra hỏa hoạn, dù là lỗi của đối tượng nào thì hậu quả của nó để lại là khôn lường cho tất cả mọi người. Do đó, mỗi người dân nói chung và người sống ở chung cư nói riêng cần tự trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về phòng cháy, chữa cháy, tham gia các buổi tập huấn phòng cháy, chữa cháy. Các chủ đầu tư cần quan tâm hơn tới vấn đề phòng cháy, chữa cháy này khi tiến hành đầu tư xây dựng chung cư nhằm đảm bảo an toàn tốt nhất cho sự an sinh của mọi người.

Tuấn Sơn