Còn có tâm lý không ưu tiên cho lĩnh vực pháp chế

Theo định hướng nội dung chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), các đại biểu Quốc hội tập trung chất vấn về các vấn đề như: Việc thực hiện chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; các giải pháp đảm bảo tiến độ, chất lượng và hồ sơ thủ tục các dự án, dự thảo Chính phủ trình Quốc hội; giải pháp nâng cao chất lượng hệ thống pháp luật, giải pháp kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật thuộc trách nhiệm của Chính phủ; thực trạng và giải pháp nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (QPPL); giải pháp khắc phục tình trạng chậm ban hành, nội dung chồng chéo, mâu thuẫn và những hạn chế, sai phạm trong việc ban hành văn bản quy định chi tiết luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH; thực trạng và giải pháp khắc phục hạn chế, bất cập, nâng cao hiệu quả công tác đấu giá tài sản, giám định tư pháp.

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, đại biểu Trần Thị Vân (tỉnh Bắc Ninh) cho rằng tình trạng nợ, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật đã diễn ra trong nhiều năm mà chưa được khắc phục, gây khoảng trống pháp luật. Với trách nhiệm của mình, Bộ trưởng có giải pháp gì để khắc phục tình trạng trên?

Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, hiện cả nước có khoảng 10.000 người làm công tác pháp chế, trong đó gần 7.000 người hoạt động kiêm nhiệm, 3.000 người chuyên trách, có 89 tổ chức pháp chế ở Trung ương và 65 phòng pháp chế địa phương.

Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, nếu so sánh với khối lượng công việc của các bộ, ngành hiện nay có thể thấy số lượng cán bộ làm việc trong lĩnh vực này rất mỏng, rất ít và khó đáp ứng được yêu cầu; một số bộ, ngành có tâm lý không ưu tiên cho lĩnh vực pháp chế. Nhiều nơi chưa thực sự quan tâm đến công tác này, có nơi chưa biết sắp xếp cán bộ vào đâu thì đưa về pháp chế.

Bộ Tư pháp và Bộ Nội vụ đang xây dựng dự thảo Nghị định 55 sửa đổi, trong đó điều quan trọng nhất là xây dựng chức danh "pháp chế viên" từ đó có cơ sở xây dựng chính sách cho đội ngũ này.

Liên quan đến kinh phí cho công tác xây dựng văn bản QPPL, Bộ trưởng Lê Thành Long, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 42 với quy định cụ thể về mức chi cho quá trình xây dựng luật, nghị định, thông tư… Nhìn chung, mức chi như vậy rất thấp (như chi cho việc xây dựng một nghị định chỉ 90 triệu đồng) nhưng để có mức chi cải thiện theo Thông tư 42 là cả một quá trình. Quan điểm của Bộ trưởng là cố gắng thu xếp trong khuôn khổ Nhà nước hỗ trợ.

Về công tác kiểm tra văn bản QPPL, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, thẩm quyền kiểm tra văn bản đã tương đối rõ, trong đó có thẩm quyền của Chính phủ, các bộ, ngành, cơ quan chủ quản – những chủ thể được quyền trình luật. Ngoài thẩm quyền chung, có thẩm quyền tự kiểm tra và rà soát. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, Bộ Tư pháp không "tự động" kiểm tra tất cả các văn bản theo thẩm quyền mà các bộ, ngành phải tự kiểm tra và rà soát, Bộ Tư pháp chỉ vào cuộc theo thẩm quyền khi văn bản QPPL có dấu hiệu vi phạm (được phát hiện qua nhiều kênh như báo chí, dư luận, tự phát hiện hoặc qua rà soát).

Đối với chất vấn của đại biểu, nếu chỉ "hậu kiểm" thì có đủ đảm bảo chất lượng các văn bản được ban hành, Bộ trưởng Lê Thành Long khẳng định, nếu thực hiện "tiền kiểm" thì tốt nhưng khả năng "tiền kiểm" thông tư hiện vẫn chưa làm được, mà cần tập trung vào văn bản pháp lý cao hơn, còn lại vẫn dựa vào lực lượng pháp chế bộ, ngành.

Đối với công tác phân cấp, phân quyền, Bộ trưởng Lê Thành Long khẳng định, phân cấp nói chung đã được quy định cụ thể trong Hiến pháp, tuy nhiên vấn đề khó là các quy định về phân cấp còn nằm rất nhiều ở các luật chuyên ngành. Vì vậy, trong quá trình phân cấp có những nơi phân cấp về thẩm quyền nhưng thủ tục không có, đây là điểm vướng. Nếu có văn bản riêng về phân cấp sẽ khó có thể sàng lọc những nội dung đã được quy định trong các văn bản hiện hành. Vì vậy, cố gắng thể chế hóa tốt hơn các quy định của Hiến pháp và trong quá trình sửa đổi các luật chuyên ngành để phân cấp từng ngành, lĩnh vực cụ thể.

Trả lời câu hỏi đại biểu liên quan đến sợ trách nhiệm, Bộ trưởng khẳng định có tình trạng này, nhưng để lượng hóa rất khó, có tình trạng đổ lỗi cho hệ thống pháp luật hoặc do tổ chức thực hiện. Bộ trưởng cho rằng, do không xem xét các vấn đề trên tổng thể mà đổ lỗi do pháp luật; một số nơi có xu hướng giải thích theo hướng "tiện cho mình" hoặc hiểu, áp dụng pháp luật chưa thống nhất, hành chính hóa.

Về Chương trình mục tiêu quốc gia, đến nay có 2 nghị định của Chính phủ đã ban hành, cùng với 11 quyết định của Thủ tướng Chính phủ và 24 thông tư. Các nội dung cơ bản liên quan đến việc lập và giao chương trình mục tiêu quốc gia, giao vốn, thực hiện dự án, Bộ Tư pháp thẩm định cũng gặp sức ép về thời gian. Còn một số kiến nghị liên quan đến nhóm quy phạm văn bản pháp luật này, đề nghị có có chế về quản lý các chương trình; tăng cường tuyên truyền hướng dẫn triển khai… Tuy nhiên, về cơ bản các văn bản đã được ban hành đáp ứng được việc triển khai 3 chương trình mục tiêu quốc gia, còn một số vướng mắc Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục tham mưu Chính phủ hoàn thiện.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp cũng trả lời câu hỏi của đại biểu liên quan đến vấn đề giám định, đây là vấn đề có tính chuyên môn, nhưng chi phí giám định chỉ là 180.000/người/ ngày là rất thấp và từ năm 2017 đến nay vẫn chưa được cải thiện được.

Vấn đề này, Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đã nhận thấy, Tòa án nhân dân tối cao đang soạn thảo và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội về Pháp lệnh Chi phí Tố tụng giám định…